21-ci əsrin utandırıcı mənzərəsi: uşaq əsgərlər
Müharibələrin ən ağır bədəlini
uşaqlar ödəyir. Bu gün dünyanın dörd bir yanında bombalar altında yaşayan, günə
silah səsləri ilə başlayan, parklarda, bağçalarda oynamalı olduğu halda, kiçik
yaşlarında müharibə ilə tanış olub, müharibənin dağıdıcı təsirlərinə məruz
qalan milyonlarla uşaq var. Şiddət və silahlı qarşıdurmalar nəticəsində həyatını
itirir, yaralanır, anasız-atasız qalır, tək başına qaçqın vəziyyətinə düşürlər.
Düşərgələrdə istismara məruz qalır, yemək, su, elektrik, yanacaq və tibbi ləvazimat
kimi əsas ehtiyaclardan məhrum olduqları üçün aclıq, yoxsulluq, xəstəlik içərisində
yaşamaq uğrunda mübarizə aparırlar. Yüz minlərlə uşaq isə zorla əsgər edilir.
Günümüzün geniş yayılmış partizan tipli müharibələrinin ən mühüm xüsusiyyətlərindən
biri uşaqların əsgər və hətta canlı qalxan kimi istifadə edilmələridir. Bütün
dünyada 300 minə çatan uşaq əsgərlərin [1] məcburi şəkildə müharibəyə cəlb
edildiyi 30 ölkə var [2] Bunlardan bəziləri Əfqanıstan, Mərkəzi Afrika
Respublikası, Çad, Kolumbiya, Suriya, İraq, Yəmən, Somali, Cənubi Sudan, Sudan,
Konqo, Mali, Myanma və Filipinlərdir. [3]
Müharibələrin artması, uşaqların silahlı münaqişələrdə istifadə olunmasını da
artırır. Yaşları az olduğundan asanlıqla inandırılan uşaqlar bəzi silahlı
qruplaşmalarla yanaşı, hökumətlər tərəfindən də istifadə edilir. Xüsusilə də
müharibələrdə yetim qalan, gözlərinin önündə ailələri, dostları öldürülən,
aclıqla mübarizə aparan uşaqlar.
Təqaüddə olan kanadalı general Romeo Dallaire, "They fight like soldiers,
they die like children" (Əsgər kimi vuruşur, uşaq kimi ölürlər) adlı
kitabının ilk sətirlərində uşaq əsgərlərin vəziyyətini belə dilə gətirir:
"Siz bu kitabı oxuyarkən Latın Amerikası, Asiya, Afrika və Yaxın Şərqdə
zorakılığın həyatın ayrılmaz bir parçası olduğunu düşünən çox sayda uşaq var.
Yaşları səkkiz, doqquz, on ilə on yeddi arasında dəyişən bu uşaqlar ömürlərinin
ən gözəl vaxtlarını müharibədə keçirirlər".
Böyüyəndə pilot olmaq istəyən 12 yaşlı cənubi sudanlı keçmiş uşaq əsgər Simonun
orduda keçirdiyi illərdən danışarkən gözlərindəkı kədəri sözlərindən də hiss
etmək mümkündür: "Evdə olmaq orduda olmaqdan daha gözəldir, çünki orada
bir xəta etdikdə sizi həbsə atırlar və həftələrlə döyürlər. Mən orduda yemək
hazırlayır, paltar yuyurdum. Sərbəst buraxılanda UNICEF məni sosial təminat müəssisəsinə
təhvil verdi. Artıq yaxşı insanam. Burada heç kim məni narahat etmir və döymür.
Üstəlik, yemək də verirlər. Məncə uşaqlar əsgər edilməməlidir". [4]
Konqolu Ndungutsa hələ 13 yaşında üzləşdiyi dəhşəti belə dilə gətirir:"Kəndimizə
gələndə 17 yaşlı qardaşımdan milislərə qoşulmağa hazır olub-olmadığını
soruşdular. "Xeyr” – deyə cavab verdikdə qardaşımı başından vurdular. Sonra mənə
baxıb "hazırsanmı” – deyə soruşdular. Nə edə bilərdim ki? Ölmək istəmirdim
". [5]
Tarixdə uşaq əsgərlərdən ilk dəfə Vyetnam müharibəsində, kamikadze uşaqlardan
İsrail-Fələstin münaqişələrində istifadə edilib. Hazırda isə uşaqların bomba
olaraq ən çox istifadə edildikləri region Yaxın Şərq, ən çox uşaq əsgərə malik
dövlət Myanmadır. Böyük əksəriyyəti orduda aktiv olaraq istifadə edilən
myanmalı uşaq əsgərlərin sayı hər keçən gün daha da artır. Belə ki, ordudakı əsgərlərin
20%-dən çoxunu uşaq əsgərlər təşkil edir.
Mozambik, Liberiya, Syerra-Leone və Uqanda kimi ölkələrdə baş verən silahlı
toqquşmalarda da başlıca olaraq uşaq əsgərlər istifadə edilir. Liviyada baş verən
vətəndaş müharibəsində uşaqlar Kufra bölgəsində Zvaya və Tabu qüvvələri ilə
birlikdə binaların təhlükəsizliyini təmin etmiş və silah daşımışdılar. Əfqanıstanda
17 il davam edən müharibədə də bir çox uşaq əsgər kimi istifadə edilmişdi. Əsgərlərin
45%-ni 18 yaşından balaca uşaqlar təşkil edirdi.
Vətəndaş müharibəsinin altıncı ilinə girən Suriyada uşaqların əsgər kimi
istifadə edilməsi isə artıq çox adi haldır. Uşaq hüquqlarının müdafiəçisi Rallf
Willinger,"Münaqişə bölgələrindəki bütün tərəflər uşaqları əsgər kimi
istifadə edir. Bəziləri bunu bütün dünyanın gözü qarşısında edərkən, bəziləri də
uşaqları həkim köməkçisi və ya agent kimi istifadə edir. Beləcə, onlar da təhlükəyə
atılmış olur" deyə bildirir. [6]
2003-cü ildən etibarən müharibənin davam etdiyi İraqda da vəziyyət fərqli
deyil. Uşaq hüquqları müdafiəçisi Rallf Willinger, "Müharibə uzandıqca
uşaqların toqquşmalardan uzaq qalması çətinləşir" deyə qeyd edir. [7]
17 yaşlı cənubi sudanlı bir gənc Human Rights Watch təşkilatına verdiyi bəyanatda
qaçırılıb əsgər kimi istifadə edildiyi günə qədər silahdan istifadə etməyi bilmədiyini,
bir günlük təlimdən sonra digər uşaqlarla bərabər cəbhəyə aparıldığını, daha
ilk gün aralarından yeddi nəfərin öldürüldüyünü qeyd edir. Cənubi Sudanda uşaq əsgərlərin
sayı 16 minə yaxındır. Yəməndə isə vuruşanların üçdə birinin uşaq olduğu məlumdur.
[8]
Uşaqların qaçırılıb müharibəyə cəlb edildiyi bir başqa ölkə də Orta Afrika
Respublikasıdır. Pul, mobil telefon kimi hədiyyələrlə aldadılan uşaqlar hərbi
bazaların yerini öyrəndikləri üçün bir daha heç vaxt evlərinə qayıtmalarına
icazə verilmir, ayrılanlar edam edilir. [9]
Şübhə yoxdur ki, bu qorxunc mənzərə dünyanı bürüyən fitnə və fəsadın açıq-aydın
göstəricisidir. Dünyanın ən dəyərli varlıqlarından biri olan uşaqların belə bir
zülmə tərk edilmələri heç vaxt qəbul edilməyəcək bir vəziyyətdir. Uşaqların
sevinc və əmin-amanlıq içində, sevgi, şəfqət, mərhəmət, sülh və qardaşlıq içində
xoşbəxt olacaqları bir dünya xəyal edən bütün insanlar bu biabırçılığın bir an əvvəl
aradan qalxması üçün səy göstərməlidir. Daha çox itkin nəslin ortaya çıxmaması
üçün vicdan sahibi bütün insanlar bir araya gəlməli, ictimai rəy yaradılmalı,
dünya sülhü üçün mübarizə aparan bütün təşkilatlar, qeyri-hökumət təşkilatları
daha da fəal olmalıdır. BMT-nin bu məsələyə daha çox meyil etməsi və bütün dövlətlərin
birgə səyi ilə kampaniyalar həyata keçirilməlidir. Bundan əlavə həll yolunu təkcə
Qərb ölkələrindən gözləməməli, müsəlman ölkələrin liderləri də bir araya gəlib
bu ciddi problemi həll etmək üçün onlarla birlikdə konkret addımlar atmalıdır.
Bununla da kifayətlənməyib bu problemi yaşayan ölkələrdə ailələr və uşaqlar məlumatlandırılmalı,
təlim seminarları təşkil olunmalıdır. Müharibələrdə ölən, öldürülən və
başqalarını öldürməyə məcbur edilən, yaralanan, şikəst qalan və ölüm təhdidi
altında başqalarını yaralayıb şikəst etmək məcburiyyətində qalan bütün uşaqları
xilas etmək və onlar üçün parlaq gələcək qurmaq naminə hər kəs əlindən gələnin ən
çoxunu etməlidir. Hər şeydən əvvəl ölkələr arası qarşıdurmaların səbəblərini
aradan qaldırmaq üçün ortaq sevgi dili yaradılmalı və hərbi üsullar əvəzinə
problemlərin sevgi əsaslı diplomatiya ilə həll edilməsi təmin olunmalıdır.
[1]
https://www.ipsnews.net/2015/07/children-increasingly-becoming-the-spoils-of-war/
[2] https://www.redcross.int/EN/mag/magazine2003_3/4-9.html
[3] https://untribune.com/fourteen-countries-children-recruited-soldiers/
[4] https://www.youtube.com/watch?v=Sa5jf_J3NZ0
[5] https://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/5213996.stm
[6] https://www.dw.com/de/kindersoldaten-kämpfen-in-14-ländern/a-19043546
[7] https://www.dw.com/de/kindersoldaten-kämpfen-in-14-ländern/a-19043546
[8] https://www.dw.com/de/kindersoldaten-kämpfen-in-14-ländern/a-19043546
[9] https://www.dw.com/de/kindersoldaten-kämpfen-in-14-ländern/a-19043546
Adnan Oktarın «The Daily Star» & «Albawaba News»də dərc edilən məqaləsi:
https://www.dailystar.com.lb/Opinion/Commentary/2016/Mar-07/340870-protect-children-who-are-paying-the-highest-price-for-wars.ashx
https://www.albawaba.com/news/price-war-world%E2%80%99s-children-814098
